Twee jaar geleden startte het project Andere Kans – Housing First, een initiatief van de Weertse Jozé Moonen. Het project is bedoeld voor mensen die, gedreven of gedwongen door omstandigheden, op straat terecht komen. Letterlijk. Heb je dan nog wel kans om je leven weer ‘op de rit’ te krijgen? Krijg je nog een nieuwe kans? Een ándere kans is er in ieder geval wel. Jozé Moonen maakt graag tijd vrij om even bij te praten.
Diep dal
Openhartig vertelt Jozé over haar eigen ervaringen. “Misschien kun je het nog het beste zo omschrijven dat ik als puber de wereld niet begreep. Van de dingen die om mij heen gebeurden, raakte ik in de war. Ik vluchtte in alcohol en drugs. Zo werd de wereld draaglijker. Maar dat bleek uiteindelijk ook maar schijn. Op mijn 28ste kwam het omslagpunt. Gelukkig maar, want de goot was niet ver weg op dat moment. Ik ben vervolgens een jaar in therapie geweest. Op dat moment was de arbeidsmarkt gunstig. Ik vond snel werk. Zo was het mogelijk om mijn schulden af te lossen en langzaam maar zeker een ‘normaal’ leven te leiden.” Het klinkt simpel. Maar zoals Jozé zelf aangeeft is dit de korte versie. Je hebt niet zo veel fantasie nodig om te kunnen bedenken dat de zelfverzekerde vrouw die ze nu is, ooit door een diep dal gegaan is. Met veel vallen, en net een keer vaker opstaan, kwam het goed.
Wanhoop
Jozé deed haar werk bij NedCar met veel plezier, tot zeven jaar geleden. Toen bij haar de diagnose ‘reuma’ werd gesteld moest ze weer alle zeilen bijzetten om haar leven compleet anders in te richten. Als jong meisje droomde ze er altijd van om in de kinder- en jeugdverzorging te werken. Zo kwam het dat ze koos voor een opleiding in de zorg. Het werd een Hbo-opleiding SPH (Sociaal Pedagogische Hulpverlening). De rode draad daarbij was haar eigen ervaring en de ontwikkeling van ervaringsdeskundigheid. Ondertussen deed ze, onder meer, ook nog vrijwilligerswerk bij Humanitas en behartigde ze belangen van cliënten in de hulpverlening. Het hele veld van hulpverlening is voor haar een open boek. Zo ontdekte ze dat het circuit soms behoorlijk op slot zit door alle regels die er zijn. Door de manier waarop de hulpverlening is georganiseerd, kan er vaak ook niet meer gedaan worden dan symptoombestrijding. De werkelijke problematiek komt niet of nauwelijks aan bod. Jozé: “Het kan iedereen gebeuren. Je wordt ontslagen, je inkomen valt weg, je gaat scheiden, de rekeningen blijven komen, je raakt letterlijk en figuurlijk steeds dieper in de put en uiteindelijk sta je op straat. Je bent dak- en thuisloos. Vanuit zo’n situatie weer ‘opstaan’ is echt geen kleinigheid. Een simpel voorbeeld: als je geen adres hebt, krijg je geen uitkering. Heb je geen uitkering of ander inkomen, krijg je geen huis. Je kunt naar de opvang in Venlo maar je kunt geen treinkaartje kopen.” En dat zijn dan de praktische zaken. Een dak boven je hoofd is een basisbehoefte van mensen. Op straat heb je geen comfort, het ontbreekt aan hygiëne. Wat overheerst is wanhoop. Eigenwaarde of zelfvertrouwen staat op een laag pitje of ontbreekt soms volledig. Mensen zijn hun identiteit kwijt. Vaak is er ook sprake van verslavingsproblematiek of een psychiatrische stoornis of aandoening. Soms hebben mensen ook negatieve ervaringen met hulpverleningsinstanties en komen ze in een stadium waarin ze iedere vorm van hulp mijden. Jozé: “Je hebt heel wat geestelijke bagage nodig om te kunnen overleven op straat. Afkicken van een verslaving als je op straat leeft? Dat lukt maar een enkeling.”
Diamanten
Haar eigen ervaringen, haar opleiding en alles wat ze tegen kwam in de reguliere hulpverlening, waren voor Jozé de drijfveer om op een andere manier hulp te verlenen aan dak- en thuisloze mensen. Eerst zorgen dat mensen een dak boven hun hoofd hebben en pas daarna kijken naar kansen en mogelijkheden om het leven op te pakken. Heel duidelijk ligt de nadruk op (het ontwikkelen van) de eigen verantwoordelijkheid van mensen. En dan niet in de zin van ‘zoek het zelf maar uit’, maar mensen helpen om zelf weer de regie in handen te nemen. “Kijk”, zegt Jozé, “het beeld dat je hebt van iemand in zo’n uitzichtloze situatie, is altijd goed voor een stigma. Maar je moet niet vergeten dat ieder mens een verhaal heeft. Je ziet altijd maar één kant, maar mensen zijn net diamanten. Je moet bereid zijn om verder te kijken, dan zie je ook de andere kanten, die kunnen schitterend en heel kleurrijk zijn. Vaak weten mensen zelf niet, welke mooie en goede eigenschappen ze in zich hebben. Het is een geweldige ervaring als ze die leren ontdekken.”
Basisregels
Haar project Andere Kans – Housing First heeft zich onder de koepel van Stichting Zelfregiecentra in Venlo verder ontwikkeld. In Venlo zijn inmiddels drie Andere Kans-huizen. Binnenkort wordt een vierde in gebruik genomen, speciaal voor moeder met kinderen.
In Weert staat één huis waar drie tot vier mensen wonen. Er zijn maar een paar basisregels: de huur moet worden betaald, er mag geen overlast worden veroorzaakt, er mogen geen bedrijfsmatige activiteiten plaatsvinden en ondersteuners/ begeleiders moeten worden toegelaten. De financiering van het project komt onder meer uit de PGB’s (Persoonsgebonden Budget) van de mensen.
“Het mooie van deze manier van werken is dat we soms wel drie mensen kunnen helpen van twee budgetten. We hebben geen duur kantoor, geen overheadkosten en we zijn alleen maar ondersteunend aanwezig in huis. We geven de mensen immers zelf de regie. En we kunnen zelfs een plek openhouden voor crisisopvang.”
Het aantal dak- en thuislozen zal de komende jaren alleen nog maar toenemen. Volgens Jozé komt dat vooral door de bezuinigingen op de begeleiding van kwetsbare groepen. Maar ook door het minder gunstige economische klimaat. Als mensen worden ontslagen of als sociale netwerken wegvallen kan het heel snel gaan. Gelukkig zijn er initiatieven zoals het Andere Kans Huis en het Zelfregiecentrum en zijn er mensen als Jozé Moonen die vanuit haar eigen ervaring met recht een ambassadeur ervan genoemd mag worden.
